DINA mangsa bangsa urang dijajah ku Walanda, méh di unggal wewengkon di Jawa Barat aya anu baruntak. Upamana baé di Majaléngka jeung sabudeureunana. Di dinya, dina abad ka-19, aya gerakan baruntak ka Pamaréntah Hindia Walanda anu kaasup rongkah. Pikeun nyanghareupanana, Walanda téh nepi ka kudu ngetrukkeun kakuatanana.
Éta babarontakan téh digerakkeun ku Bagus Rangin. Malah saterusna mah, ambahanana téh henteu ngan di Majaléngka baé. Geus puguh di sawewengkon Cirebon mah, da harita Majaléngka téh kabawah kénéh ka Kasultanan Cirebon. Ieu mah nepi ka Karawang jeung Subang sagala.
Bagus Rangin téh pituin urang Majaléngka. Asalna ti Kampung Demak, Blandong, Rajagaluh, di tutugan beulah kalér Gunung Ciremay. Anjeunna téh putra Sentayem alias Buyut Téyom, ajengan anu kaceluk luhur élmuna sarta loba santrina. Anu matak pantes upama dipikolot ku masarakat di dinya téh.
Salian ti guguru ngaji ka nu jadi bapa, Bagus Rangin ogé guguru ka Rama Banten alias Ama Banten, ulama badag ahli tarékat. Bagus Rangin kaasup santri anu cerdas jeung soléh, sarta katotol gedé wawanén dina ngabéla bebeneran. Bakatna pikeun jadi pamingpin geus katingali ti keur budakna kénéh.
Anu matak henteu matak kagét, sanggeus sawawa Bagus Rangin kapapancénan mingpin Kebagusan Jatitujuh ku Sultan Cirebon. Pangkatna sénapati. Engkéna, Jatitujuh téh jadi puseur perlawanan Bagus Rangin ngalawan pamaréntah Hindia Walanda, anu keur ngajajah urang.
Upama dijujut mah, bisa disebutkeun yén perjoangan Bagus Rangin téh, neruskeun perjoangan Pangéran Suriawijaya. Mémang, harita téh rahayat Cirebon keur marudah. Rahayat Cirebon henteu sugema ku tindakan pamaréntah Hindia Walanda, anu loba ngarugikeun rahayat Cirebon.
Pangéran Suriawijaya téh Raja Kanoman. Hartina anu baris jadi Sultan Kanoman, upama Sultan wapat. Tapi, basa Sultan wapat, Walanda téh kalah ka ngangkat Pangéran Surantaka, anu henteu dipikaresep ku rahayat. Rahayat henteu sugemaeun. Da ari kahayang rahayat mah anu diangkat jadi sultan téh Pangéran Suriawijaya.
Katambah deuih kahirupan rahayat di padésaan keur kacida weritna, sabab diperes ku bangsa Cina. Harita loba désa anu diséwa-séwakeun ku pamaréntah Hindia Walanda ka bangsa Cina. Pikeun malikkeun duit séwana téa, rahayat ditibanan ku rupa-rupa pajeg. Aya pajeg tanah, pajeg jambatan, pajeg sirah, jeung sajabana.
Pangéran Suriawijaya, nyaéta Raja Kanoman téa, diusir ti Karaton Kanoman. Ari sababna, dianggap henteu ngabogaan hak pikeun nyicingan Karaton Kanoman. Pangéran Suriawijaya kudu kaluar ti Karaton Kanoman. Atuh puguh wé kateusugema rahayat téh beuki nambahan.
Ahirna rahayat téh nanduk ka pamaréntah Hindia Walanda. Rahayat Cirebon ngangkat Raja Kanoman jadi pamingpin pikeun ngalawan pamaréntah Hindia Walan¬da katut usung-ésangna. Timbul wé uru-ara di ditu, di dieu. Kaayaan di Cirebon jadi harénghéng.
Pamaréntah Hindia Walanda ngarasa kariripuhan nyanghareupan éta kaayaan téh. Pikeun ngungkulanana, taya deui carana iwal ti kudu nangkep pamingpinna. Nyaéta Raja Kanoman. Ceuk pamikir pamaréntah Hindia Walanda, lamun pamingpinna geus beunang mah, rahayat anu baruntak téh kari néwakan baé.
Carana mah biasa baé ku réka-perdaya. Raja Kanoman diajak babadamian ku Walanda di Batawi. Maksudna mah cenah pikeun ngabadamikeun katusugema rahayat Cirebon. Kaasup anu aya patalina jeung kalungguhan Sultan Cirebon, anu harita dicangking ku Pangéran Surantaka téa.
Raja Kanoman mangkatna ka Batawi téh ngan dianteur ku sababaraha urang kapetenganana baé. Anjeunna percaya yén pamaréntah Hindia Walanda moal jalir jangji. Tapi ari buktina mah henteu kitu. Barang geus tepi ka Batawi, Raja Kanoman ditangkep, terus dibuang ka Ambon.
Barang éta béja nepi ka rahayat Cirebon, puguh wé rahayat Cirebon téh beuki ambek. Perjoanganana beuki dihangkeutkeun. Kaayaan di Cirebon anu geus tiis téh, haneut deui. Uru-ara beuki meuweuh ti nu enggeus-enggeus. Loba imah anu diduruk, utamana mah imah-imah jalma anu dianggap biluk ka pamaréntah Hindia Walanda.
Éta babarontakan téh digerakkeun ku Bagus Rangin. Malah saterusna mah, ambahanana téh henteu ngan di Majaléngka baé. Geus puguh di sawewengkon Cirebon mah, da harita Majaléngka téh kabawah kénéh ka Kasultanan Cirebon. Ieu mah nepi ka Karawang jeung Subang sagala.
Bagus Rangin téh pituin urang Majaléngka. Asalna ti Kampung Demak, Blandong, Rajagaluh, di tutugan beulah kalér Gunung Ciremay. Anjeunna téh putra Sentayem alias Buyut Téyom, ajengan anu kaceluk luhur élmuna sarta loba santrina. Anu matak pantes upama dipikolot ku masarakat di dinya téh.
Salian ti guguru ngaji ka nu jadi bapa, Bagus Rangin ogé guguru ka Rama Banten alias Ama Banten, ulama badag ahli tarékat. Bagus Rangin kaasup santri anu cerdas jeung soléh, sarta katotol gedé wawanén dina ngabéla bebeneran. Bakatna pikeun jadi pamingpin geus katingali ti keur budakna kénéh.
Anu matak henteu matak kagét, sanggeus sawawa Bagus Rangin kapapancénan mingpin Kebagusan Jatitujuh ku Sultan Cirebon. Pangkatna sénapati. Engkéna, Jatitujuh téh jadi puseur perlawanan Bagus Rangin ngalawan pamaréntah Hindia Walanda, anu keur ngajajah urang.
Upama dijujut mah, bisa disebutkeun yén perjoangan Bagus Rangin téh, neruskeun perjoangan Pangéran Suriawijaya. Mémang, harita téh rahayat Cirebon keur marudah. Rahayat Cirebon henteu sugema ku tindakan pamaréntah Hindia Walanda, anu loba ngarugikeun rahayat Cirebon.
Pangéran Suriawijaya téh Raja Kanoman. Hartina anu baris jadi Sultan Kanoman, upama Sultan wapat. Tapi, basa Sultan wapat, Walanda téh kalah ka ngangkat Pangéran Surantaka, anu henteu dipikaresep ku rahayat. Rahayat henteu sugemaeun. Da ari kahayang rahayat mah anu diangkat jadi sultan téh Pangéran Suriawijaya.
Katambah deuih kahirupan rahayat di padésaan keur kacida weritna, sabab diperes ku bangsa Cina. Harita loba désa anu diséwa-séwakeun ku pamaréntah Hindia Walanda ka bangsa Cina. Pikeun malikkeun duit séwana téa, rahayat ditibanan ku rupa-rupa pajeg. Aya pajeg tanah, pajeg jambatan, pajeg sirah, jeung sajabana.
Pangéran Suriawijaya, nyaéta Raja Kanoman téa, diusir ti Karaton Kanoman. Ari sababna, dianggap henteu ngabogaan hak pikeun nyicingan Karaton Kanoman. Pangéran Suriawijaya kudu kaluar ti Karaton Kanoman. Atuh puguh wé kateusugema rahayat téh beuki nambahan.
Ahirna rahayat téh nanduk ka pamaréntah Hindia Walanda. Rahayat Cirebon ngangkat Raja Kanoman jadi pamingpin pikeun ngalawan pamaréntah Hindia Walan¬da katut usung-ésangna. Timbul wé uru-ara di ditu, di dieu. Kaayaan di Cirebon jadi harénghéng.
Pamaréntah Hindia Walanda ngarasa kariripuhan nyanghareupan éta kaayaan téh. Pikeun ngungkulanana, taya deui carana iwal ti kudu nangkep pamingpinna. Nyaéta Raja Kanoman. Ceuk pamikir pamaréntah Hindia Walanda, lamun pamingpinna geus beunang mah, rahayat anu baruntak téh kari néwakan baé.
Carana mah biasa baé ku réka-perdaya. Raja Kanoman diajak babadamian ku Walanda di Batawi. Maksudna mah cenah pikeun ngabadamikeun katusugema rahayat Cirebon. Kaasup anu aya patalina jeung kalungguhan Sultan Cirebon, anu harita dicangking ku Pangéran Surantaka téa.
Raja Kanoman mangkatna ka Batawi téh ngan dianteur ku sababaraha urang kapetenganana baé. Anjeunna percaya yén pamaréntah Hindia Walanda moal jalir jangji. Tapi ari buktina mah henteu kitu. Barang geus tepi ka Batawi, Raja Kanoman ditangkep, terus dibuang ka Ambon.
Barang éta béja nepi ka rahayat Cirebon, puguh wé rahayat Cirebon téh beuki ambek. Perjoanganana beuki dihangkeutkeun. Kaayaan di Cirebon anu geus tiis téh, haneut deui. Uru-ara beuki meuweuh ti nu enggeus-enggeus. Loba imah anu diduruk, utamana mah imah-imah jalma anu dianggap biluk ka pamaréntah Hindia Walanda.
Nyambung Ka Bagean II
Kenging Kang Budi Rahayu Tamsyah
Mairan ku Google
Mairan ku Facebook